Bệnh sốt rét tránh càng xa càng tốt, “gần” là nguy hiểm cận kề

Các ký sinh trùng trong muỗi truyền bệnh sốt rét thuộc chi Plasmodium. Hơn 100 loại ký sinh trùng Plasmodium có thể lây nhiễm nhiều loại. Các loại khác nhau sao chép với tốc độ khác nhau, thay đổi nhanh chóng các triệu chứng và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Có năm loại ký sinh trùng Plasmodium có thể lây nhiễm cho con người. Khi muỗi bị nhiễm bệnh cắn người, ký sinh trùng sẽ nhân lên trong gan của vật chủ trước khi lây nhiễm và phá hủy các tế bào hồng cầu. Ở hầu hết các quốc gia, chẩn đoán sớm có thể giúp điều trị và kiểm soát bệnh sốt rét. 

Nguyên nhân gây bệnh sốt rét

Sốt rét xảy ra khi vết cắn của muỗi Anopheles lây nhiễm vào cơ thể bằng Plasmodium. Và chỉ có duy nhất muỗi Anopheles có thể truyền bệnh sốt rét. Sự phát triển thành công của ký sinh trùng trong muỗi phụ thuộc vào một số yếu tố, quan trọng nhất là độ ẩm và nhiệt độ môi trường. Khi một con muỗi bị nhiễm trùng cắn, ký sinh trùng xâm nhập vào máu và nằm im “chờ thời” trong gan.

Người bệnh sẽ không có triệu chứng trong trung bình 10,5 ngày, nhưng ký sinh trùng sốt rét sẽ bắt đầu nhân lên trong thời gian này. Gan sau đó giải phóng các ký sinh trùng sốt rét mới này trở lại vào máu, nơi chúng lây nhiễm các tế bào hồng cầu và nhân lên thêm nữa. Một số ký sinh trùng sốt rét vẫn còn trong gan và không lưu hành đến sau đó, dẫn đến tái phát.

Triệu chứng sốt rét thường gặp ở người

Các bác sĩ chia các triệu chứng sốt rét thành hai loại: Sốt rét không biến chứng và nặng.

Sốt rét không biến chứng

Một bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán này khi có triệu chứng, nhưng không có triệu chứng nào cho thấy nhiễm trùng nặng hoặc rối loạn chức năng của các cơ quan quan trọng. Hình thức này có thể trở thành sốt rét nghiêm trọng nếu người bệnh có khả năng miễn dịch kém hoặc không có miễn dịch. Các triệu chứng của sốt rét không biến chứng thường kéo dài 6 đến 10 giờ và tái phát nhiều lần.

Một số chủng ký sinh trùng có thể có chu kỳ dài hơn hoặc gây ra các triệu chứng hỗn hợp. Vì các triệu chứng giống với bệnh cúm, chúng có thể vẫn chưa được chẩn đoán hoặc chẩn đoán sai ở những khu vực ít sốt rét. Trong sốt rét không biến chứng, các triệu chứng tiến triển như sau, qua các giai đoạn lạnh, nóng và đổ mồ hôi:

• Một cảm giác lạnh run
• Sốt, nhức đầu và nôn
• Co giật đôi khi xảy ra ở những người trẻ tuổi mắc bệnh
• Đổ mồ hôi, sau đó trở về nhiệt độ bình thường, mệt mỏi

Ở những khu vực phổ biến bệnh sốt rét, nhiều người nhận ra các triệu chứng là sốt rét và tự điều trị mà không cần đến bác sĩ.

Sốt rét nặng

Trong sốt rét nặng, bằng chứng lâm sàng hoặc xét nghiệm cho thấy dấu hiệu rối loạn chức năng cơ quan quan trọng. Các triệu chứng của sốt rét nặng bao gồm:

• Sốt và ớn lạnh
• Ý thức bị suy giảm
• Co giật nhiều
• Thở sâu và suy hô hấp
• Chảy máu bất thường và dấu hiệu thiếu máu
• Vàng da lâm sàng và bằng chứng rối loạn chức năng cơ quan quan trọng

Sốt rét nặng có thể gây tử vong dù đang trong quá trình được điều trị.

Phương pháp điều trị dứt điểm bệnh sốt rét

Điều trị nhằm mục đích loại bỏ ký sinh trùng Plasmodium khỏi máu. Những người không có triệu chứng có thể được điều trị nhiễm trùng để giảm nguy cơ truyền bệnh trong dân cư xung quanh. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo liệu pháp phối hợp dựa trên artemisinin (ACT) để điều trị sốt rét không biến chứng. WHO đã cảnh báo rằng không có sự thay thế nào cho artemisinin trong thời gian ít nhất vài năm tới đây.

Chủ động phòng ngừa bệnh sốt rét ở người

Có một số cách để ngăn chặn bệnh sốt rét.

Tiêm phòng

Nghiên cứu phát triển vắc-xin toàn cầu an toàn và hiệu quả cho bệnh sốt rét đang được tiến hành, với việc cấp phép cho một loại vắc-xin ở châu  u. Tốt nhất nên tìm kiếm sự chăm sóc y tế khi nghi ngờ các triệu chứng sốt rét càng sớm càng tốt.

Tránh muỗi đốt

• Thường xuyên ngủ màn, ngay cả ban ngày và màn cần được tẩm hóa chất diệt muỗi. 
• Sử dụng một số biện pháp xua đuổi muỗi như: dung vợt muỗi, nhang đốt muỗi, thoa kem chống muỗi, khi làm việc vào buổi tối cần được trang bị quần áo dài tay để đề phòng muỗi đốt.
• Cần vệ sinh môi trường xung quanh nơi ở, loại bỏ những nơi trú ẩn 

Bệnh sốt rét tại Việt Nam chỉ cần nhắc đến cũng đủ khiến mọi người cảm thấy “ớn lạnh”. Trong lịch sử đã nhiều lần ghi nhận sự nguy hiểm của căn bệnh này đối với bộ đội khi hành quân. Và mặc dù y thế thời hiện đại phát triển vượt bậc, đây vẫn là căn bệnh cần phải tìm cách tránh càng xa càng tốt.

Mời bạn tham khảo thêm thông tin về một số Bệnh Theo Mùa Thường Gặp qua các bài viết dưới đây

• Bệnh đậu mùa hiểu sao cho đúng, trị sao cho dứt điểm!
• Cách điều trị bệnh thủy đậu - “2 nên và 4 không” cần nhớ để bệnh nhanh khỏi
• Cách phòng vệ bệnh nhiễm khuẩn đường ruột mùa cao điểm
• Ngứa ngáy do dị ứng thời tiết: Bệnh thường gặp - Thuốc dễ tìm